Załoga jachtu – z kogo się składa i jakie pełnią funkcje?

Zastanawiasz się jak wygląda życie w czasie rejsu? Niewątpliwie tryb życia na jachcie żaglowym czy statku szkoleniowym jest zupełnie inny niż na co dzień w domu, pracy czy szkole. I wcale nie chodzi o brak dostępu do wszelkich przyjemności czy konieczność przebywania na małej powierzchni. Jednym z większych wyzwań jest zadbanie o dobrą załogę. Bo żeby jacht lub żaglowiec mógł w ogóle wypłynąć z portu, potrzebna jest odpowiednia współpraca żeglarzy. Dowiedzcie się, co powinna robić załoga jachtu i jak dzielone są obowiązki pomiędzy uczestnikami rejsu.

Kiedy wypłyniesz w rejs na niedalekie akweny – na Mazury, na Bałtyk, czy na Morze Północne – albo wyruszysz na yachting w Chorwacji, Grecji, po Majorce czy Malcie, to musisz wiedzieć, że niezależnie od obranego kierunku czy rodzaju rejsu, każda osoba na pokładzie jachtu będzie miała pewne obowiązki i zadania. Wchodząc na pokład jachtu zawsze stajesz się częścią drużyny, nigdy pasywnym obserwatorem. Im lepsze porozumienie i organizacja załogi, tym większa gwarancja sukcesu i bezpiecznego rejsu.

Dowiedz się  jak rozpocząć przygodę z żeglarstwem?

Wprawdzie w przypadku żeglarstwa większość pełnionych funkcji i wykonywanych obowiązków jest zwyczajowa, to jednak większe jachty i żaglowce – zwłaszcza szkoleniowe – mają wymagania dotyczące liczby i kwalifikacji załogi. Posiadają także własny regulamin służby.

Załoga na jachcie śródlądowym a morskim

Jak możesz się domyślać, funkcje i obowiązki załogi zależą od wielkości jachtu lub rodzaju rejsu. Podczas weekendowego i rodzinnego pływania po Zalewie Zegrzyńskim naturalnie nie ma potrzeby wyznaczania oficerów i bosmana, ale sternik jest już konieczny. No, właśnie – sternik, skipper czy może kapitan? Jak nazywa się osoba prowadząca jacht? Funkcja ta jest różnie nazywana w zależności od jednostki i akwenu po jakim żeglujemy.

Sternik to osoba prowadząca jacht żaglowy lub motorowy po wodach śródlądowych lub morskich. Do starowania jachtem upoważnia już podstawowy patent żeglarski na Żeglarza Jachtowego, ale przyjęło się, że słowo „żeglarz” dotyczy głównie załogi. Zaś osobę prowadzącą żaglówkę nazywa się właśnie sternikiem.

Jacht morski również prowadzi sternik, ale tutaj nazwa funkcji odpowiada już nazwie patentu. Przypominamy, że aby prowadzić jacht morski konieczny jest patent Jachtowego Sternika Morskiego.

W załodze zawsze warto wyznaczyć szotmenów, czyli osoby trzymające prawy i lewy szot. Na śródlądziu możesz się spotkać z sytuacją, że funkcja kuka (kucharza pokładowego) będzie wykonywana rotacyjnie przez różnych członków załogi, a czasami przypisana stale do jednej osoby (np. kuker-mamy).

Tam, gdzie załoga jachtu jest liczniejsza, a jednostka pływająca większa, obsadzenie wielu funkcji jest konieczne – zwłaszcza bosmana, kuka, mechanika.

Kapitan? Czy każda osoba sterująca statkiem to kapitan?

Jak zdążyłeś się już pewnie zorientować, najważniejszą osobą na jachcie czy żaglowcu, zarówno w świetle prawa zwyczajowego, jak i m.in. Kodeksu Morskiego, jest kapitan. Powoduje to, że odpowiada on za wszystko, co dzieje się z jednostką, a inni członkowie załogi muszą podporządkować się jego zarządzeniom. Należy jednak zwrócić uwagę, że osoba sprawująca funkcję kapitana jachtu – zwana niekiedy także skipperem, sternikiem, a na śródlądziu kierownikiem jednostki – nie musi posiadać patentu kapitana. Taka funkcja obowiązuje przy większych jednostkach, zwłaszcza szkoleniowych, i dłuższych rejsach. Wtedy rolą kapitana, wspólnie z armatorem, jest wyznacza nie pozostałych funkcji i obsadzanie poszczególnych ról na pokładzie.

Podsumowując przyjmuje się, że kapitanem nazywa się osoby prowadzące duże jachty po morzu. Tym samym nazywanie „kapitanem” osobę prowadzącą jacht na Mazurach czy nad Zegrzem jest nieco przesadzone. W tej sytuacji bardziej pasuje sformułowanie „kierownik rejsu” lub po prostu - sternik. W etykiecie żeglarskiej, zwracanie się per Panie Kapitanie jest jednak dopuszczalne jeśli wiemy, że osoba, z którą płyniemy w rejsie – niezależnie czy na śródlądziu czy na morzu – rzeczywiście ma stopień Kapitana Jachtowego. W Polsce tytuł kapitan pojawia się także w nazewnictwie uprawnień zawodnych, np. Kapitan Żeglugi Śródlądowej, czy Kapitan Żeglugi Wielkiej – najwyższy stopień w marynarce handlowej.

Kim jest sternik i skipper?

Nurtuje Cię pewnie pytanie jaka jest różnica między skipperem a sternikiem? Otóż, sternik odpowiada za sterowanie łodzią, ale jeżeli na pokładzie nie ma innych członków załogi, do jego zadań należy także m.in. konserwacja łodzi, przeprowadzanie drobnych napraw podczas żeglugi, wypełnianie dokumentów w przystaniach. Może on również udzielić ci rozmaitych przydatnych rad, wskazać interesujące miejsca do zwiedzania, odpowiedzieć na większość twoich pytań oraz nauczyć cię paru rzeczy o nawigacji łodzi. W skrócie - sternik jest odpowiedzialny za sterowanie łodzią oraz dopilnowanie Twojego bezpieczeństwa w czasie rejsu.

Rola skippera pojawia się zwykle w czasie rejsów morskich w Chorwacji, Grecji, po Malcie czy Majorce. Słowo „skipper” pochodzi od niemieckiego Schipper (od Schiff , czyli ‘statek’). Określenia tego częściej używa się w odniesieniu do sterników jachtów morskich niż śródlądowych. Skipper jest nie tylko osobą decyzyjną, ale również nauczycielem żeglarskiego fachu. Do głównych obowiązków skippera należy: kierowanie łodzią, dbanie o bezpieczeństwo załogi, dbanie o stan powierzonego mu jachtu, wydawanie poleceń załodze oraz przydzielanie określonych zadań grupie. Zmuszony jest podejmować różne decyzje, czasami nawet takich, które mogą być sprzeczne z oczekiwaniami uczestników rejsu. Tym samym cenną kompetencją skippera są umiejętności komunikacyjne czy nawet mediacyjne.

Oficer na statku

Na dużych jednostkach szkoleniowych spotkasz się z funkcją oficerów – pierwszego oficera, oficera pokładowego lub oficerów wachtowych. W skrócie, oficer to osoba mająca zarówno odpowiednie wykształcenie żeglarskie, przygotowanie praktyczne na danej jednostce oraz wypływaną liczbę godzin na morzu. Pełni on na statku morskim prawnie i zwyczajowo określone funkcje.

Pierwszy oficer jest stanowiskiem zarządczym. Jest on odpowiedzialny przed kapitanem za bezpieczeństwo i ochronę statku. Do jego obowiązków należą również opieka i szkolenie członków załogi pokładowej w zakresie bezpieczeństwa, zabezpieczenia przeciw pożarowego i akcji poszukiwawczych. Jest drugi po kapitanie i jego zastępcą w wypadku niezdolności kapitana w zakresie dowodzenia statkiem.

Oficerowie wachtowi to stanowiska operacyjne. Odpowiadają oni za aktualizację map, ksiąg locji, spisów latarń oraz za stan techniczny przyrządów nawigacyjnych. Zwyczajowo oficerowie prowadzą wachty z załogą.

Bosman za co odpowiada?

Bosman jest starszym załogantem jachtu. W wielkim skrócie - odpowiada za kadłub statku (w tym takielunek), kotwice, liny, żagle i konserwację pokładu. Jego rola w czasie rejsu jest bardzo istotna ze względu na bezpieczeństwo. Stąd w trakcie kursu żeglarskiego i podczas egzaminu na patent żeglarski tak istotny jest dział poświęcony „pracom bosmańskim”.

Odpowiedzialność bosmana dotyczy głównie nadzoru prac pokładowych. Określa i przydziela on zadania załodze np. w zakresie konserwacji pokładu, czy czyszczenia i malowania pokładu. Ponadto, bosman obsługuje liny cumownicze, a po zadokowaniu ustawia trap i sprawdza go pod kątem bezpieczeństwa, zanim pozwoli załodze na przejście.

Bosmani działają jako dozorca statku dla kapitana lub wyższych oficerów. Pełnią rolę pełnomocnika kapitana statku i innych przełożonych w komunikacji z resztą załogi. Przed wyjściem z portu, to bosman upewnia się, że statek jest sprawny i gotowy do rejsu.

Pozostali załoganci na statku

Jeśli chciałbyś poznać prawdziwa pracę zespołową i doświadczyć różnych ról na pokładzie, to rejs morski po Bałtyku na wybranym żaglowcu szkoleniowym może być dla Ciebie najlepszą lekcją i odpowiedzią. Najważniejsze polskie żaglowce – m.in. „Fryderyk Chopin”, „Zawisza Czarny” i „Pogoria” – posiadają własne regulaminy, które organizują życie i służbę na pokładzie.

Dla przykładu na „Fryderyku Chopinie” istnieje podział na załogę stałą (w skład której wchodzą kapitan, oficerowie wachtowi, mechanik, bosman i kucharz), szkieletową – instruktorską (młodzież, która wcześniej pływała i zna żaglowiec), nauczycielską (nauczyciele uczący podczas rejsów Niebieskiej Szkoły) i szkolną (pozostali członkowie załogi, którzy dzielą się na trzy wachty).

Na „Zawiszy Czarnym” stosowany jest podział na załogę stałą (w skład której wchodzą kapitan, starszy oficer, bosman, starszy mechanik, II mechanik – motorzysta i kucharz) oraz dzielącą się na cztery wachty załogę szkolną (żeglarzy, starszych wachty, oficerów wachtowych, ewentualnie instruktora programowego, kapitana stażysty i starszego oficera stażysty).

Z kolei na „Pogorii” podział jest trzyczęściowy – na załogę stałą, kadrę rejsu i załogę szkolną. Załogę stałą tworzą starszy oficer, mechanik, bosman, motorzysta i kucharz, kadrę rejsu stanowią kapitan, zastępca kapitana (kapitan-stażysta), oficerowie wachtowi i starsi wacht, a załoga szkolna to pozostali uczestnicy. Na „Pogorii” podział jest na cztery wachty, a rodzajów służby wachtowej jest pięć – wachta nawigacyjna, wachta kotwiczna, wachta gospodarcza, wachta portowa i wachta bosmańska.