Budowa jachtu i typy ożaglowania

Jacht to rodzaj żaglowej lub motorowej jednostki pływającej. Zwykle o długości powyżej 7 metrów. Na pewno wielokrotnie widziałeś jachty podczas pobytu nad jeziorem czy morzem. Wykorzystywane są do rekreacji, sportów wodnych lub podróży.

Jachty różnią się rozmiarem, wyglądem i sposobem użytkowania. Można pływać na jachtach małych, jednoosobowych, a także na ogromnych jednostkach z wieloma kabinami i udogodnieniami.

Jeśli interesuje Cię tematyka jachtów, skorzystaj z naszego zbioru najważniejszych informacji na temat budowy jachtów i typów ożaglowania.

Jakie są kryteria podziału jachtów?

Podział ze względu na zastosowanie:

• Regatowe jachty żaglowe, czyli przeznaczone do rywalizacji sportowej na wodzie. Tego typu jachty są szybkie i zwinne.
• Rekreacyjne jachty żaglowe przeznaczone do turystyki i rekreacji. Często mają dodatkowe udogodnienia: kuchnie, saloniki, łazienki i kajuty.
• Jachty motorowe wyposażone w silnik spalinowy lub elektryczny. Zazwyczaj są używane do rekreacji lub podróży.
• Katamarany, czyli jachty z dwoma kadłubami. Zapewniają dużą stabilność i przestrzeń na pokładzie. Głównie są wykorzystywane do rekreacyjnej żeglugi lub turystyki.
• Trimarany – jachty z trzema kadłubami. Szybkie, z przestrzenią na pokładzie, wykorzystywane do żeglugi rekreacyjnej lub sportowej.
• Megajachty/superjachty to jachty luksusowe służące przede wszystkim do podróży i rekreacji.

Podział ze względu na napęd:

• Jachty żaglowe napędzane siłą wiatru przy pomocy żagli. Dodatkowo mogą być wyposażone w silnik pomocniczy, który służy do manewrowania w porcie lub kiedy siła wiatru nie jest wystarczająca.
• Jachty motorowe z silnikiem spalinowym lub elektrycznym. Napędza je śruba umieszczona pod kadłubem.

Podział ze względu na rodzaj stateczności poziomej:

• Jachty balastowe z ciężarkami umieszczonymi zwykle w dolnej części kadłuba. Balast można zwiększyć lub zmniejszyć, uzupełniając lub opróżniając zbiorniki wody lub piasku. Takie jachty są wolniejsze i trudniejsze w manewrowaniu niż inne typy.
• Jachty mieczowe z ruchomym mieczem, który jest podnoszony i opuszczany. Miecz utrzymuje stabilność oraz umożliwia osiągnięcie większej prędkości niż jacht balastowy. Tym samym mieczowe jachty są zwrotne i szybkie.
• Jachty mieczowo-balastowe łączą cechy jachtów mieczowych i balastowych, czyli mają ciężarki i miecz ułatwiający zachowanie stabilności. Jest to jednostka wolniejsza niż jacht mieczowy, ale szybsza niż jacht balastowy.

Zobacz takżeEgzamin na żeglarza jachtowego w Sztorm Grupie

Kadłub jachtu i jego budowa

Kadłub jachtu to podstawa konstrukcyjna jednostki pływającej. Stanowi szkielet żaglówki, ma wpływ na jej osiągi i stabilność. W zależności od typu jachtu kadłub może być wykonany z drewna, laminatu szklano-epoksydowego, aluminium lub włókna węglowego.

Podstawowe elementy budowy kadłuba jachtu to:

• Burty, czyli boczne części kadłuba, które łączą dziób z rufą. Burty składają się z dwóch pionowych płaszczyzn, które są połączone ze sobą za pomocą górnej i dolnej listwy burtowej. Burta chroni wnętrze jachtu przed wodą i falami. Są na niej zamontowane osprzęty takie jak linie cumownicze czy klamry.
• Dno – dolna część kadłuba, która jest najszersza i zapewnia pływalność jachtu.
• Dziób, czyli przednia część kadłuba w kształcie spiczastym, przecinająca falę podczas pływania jachtem. Zapewnia płynną i stabilną żeglugę, a dodatkowo chroni pokład i załogę przed falami i zalaniem wodą.
• Rufa to tylna część kadłuba, zazwyczaj szersza niż dziób. Rufa stabilizuje jacht, a także umożliwia montaż takiego osprzętu jak: ster rufowy, winda kotwiczna czy platforma kąpielowa.
• Podkładniki – poprzeczne belki, które łączą burty i wzmacniają kadłub.
• Wzdłużnice – podłużne belki, które biegną wzdłuż kadłuba i utrzymują go w jednej płaszczyźnie.
• Wręgi – poprzeczne belki łączące wzdłużnice i kształtujące kadłub.
• Ster – element umieszczony na rufie, służący do sterowania jachtem.

Precyzyjna budowa kadłuba jachtu zwiększa wytrzymałość i osiągi jachtu.

Pod pokładem jachtu żaglowego znajdują się różne elementy, które wpływają na wygodę załogi, ale też na cały proces poruszania się jachtem po wodach.

• Jednym z najważniejszych elementów znajdujących się pod pokładem jest silnik. Większość jachtów żaglowych jest wyposażona w silnik spalinowy. Umożliwia on poruszanie się jachtu, kiedy nie ma wiatru oraz precyzyjne manewrowanie w porcie. Silnik jest zazwyczaj zamontowany centralnie – pod kabiną lub kokpitem, w odległości kilku metrów od steru.
• Pod pokładem montuje się także zbiorniki paliwa i wody o różnych pojemnościach, które są niezbędne podczas dłuższych rejsów.
• Ważnym elementem pod pokładem są także współczesne systemy nawigacyjne takie jak echosonda, GPS, kompas, radar, radio, które umożliwiają załodze bezpieczne poruszanie się po wodzie. Ułatwiają nawigację i manewrowanie nawet w trudnych warunkach pogodowych.
• Pod pokładem znajdują się także miejsca do spania i odpoczynku: kabiny, koje i łóżka. Kabiny są zazwyczaj wyposażone w szafki na ubrania i inne rzeczy osobiste. Są oświetlone i mają wentylację, a czasami nawet klimatyzację. Im większy jacht żaglowy, tym większa może być przestrzeń dla załogi. Wszystkie elementy wyposażenia pokładu są projektowane tak, aby zapewnić całej załodze maksymalny komfort i wygodę podczas rejsu.
• W większych jachtach żaglowych znajdują się także takie pomieszczenia jak kambuz, czyli pokładowa kuchnia, łazienka, jadalnia i salon. Mesa to pomieszczenie pod pokładem, w którym znajdują się krzesła i stół. Jest to miejsce, gdzie załoga może zjeść posiłek lub spędzić wolny czas podczas trwania rejsu. Kambuz to kuchnia na jachcie zazwyczaj wyposażona w palniki, zlew, lodówkę i szafki kuchenne. Załoga przygotowuje tutaj posiłki podczas rejsu.
• Kingston to otwór w kadłubie jachtu, który umożliwia odprowadzenie wody z wnętrza jachtu. Wyposażony jest w zawór, który można otworzyć lub zamknąć w celu kontrolowania przepływu wody.

Rodzaje ożaglowania

Ożaglowanie – zespół żagli i sztagów służących do napędzania jachtu siłą wiatru. Oczywiście każdy rodzaj ożaglowania ma swoje zalety i wady.

Wyróżniamy kilka rodzajów ożaglowania:

Ożaglowanie łacińskie

Typ ożaglowania, w którym jeden koniec żagla jest zamocowany na maszcie, a drugi jest swobodny i opiera się na drzewcu. Ten typ ożaglowania jest stosowany na małych jednostkach.

Ożaglowanie lugrowe

Typ ożaglowania, w którym jeden koniec żagla jest zamocowany na maszcie, a drugi jest zamocowany na dolnym drzewcu, bardziej pochylonym niż maszt. Ten typ ożaglowania jest stosowany w niewielkich jachtach.

Ożaglowanie rozprzowe

Żagle w tym przypadku są rozpięte pomiędzy dwoma masztami. Ożaglowanie rozprzowe jest stosowane na większych jednostkach.

Ożaglowanie gaflowe

Jeden koniec żagla jest zamocowany na maszcie, a drugi na sztagu, który jest pochyły w stosunku do masztu. Ożaglowanie gaflowe jest stosowane w przypadku większych jachtów.

Ożaglowanie bermudzkie

W przypadku tego ożaglowania żagle są zamocowane na masztach i sztagach, a ich kształt przypomina trójkąt. Jest to ożaglowanie najczęściej stosowane na jachtach i większych jednostkach.

Ożaglowanie rejowe

W przypadku ożaglowania rejowego żagle są zamocowane na poziomych drzewcach, które są umieszczone równolegle do siebie. Ożaglowanie rejowe jest stosowane na dużych jednostkach takich jak statki handlowe czy okręty.

Typy ożaglowania

Typ ożaglowania jest dobierany w zależności od różnych czynników, np. wielkości jachtu, warunków pogodowych, a nawet indywidualnych preferencji żeglarza.

Poszczególne typy ożaglowania stosowane na jachtach:

KET

Ket to najprostszy i najstarszy typ ożaglowania. To jeden maszt i żagiel. Jest stosowany głównie na małych łodziach.

SLUP

Najpopularniejszy typ ożaglowania. Slup składa się z jednego masztu i dwóch żagli: głównego i foka. Jest stosowany na różnego rodzaju jednostkach, od małych jachtów po duże statki.

KUTER

Ten typ ożaglowania składa się z jednego masztu, żagla głównego i oddzielnych żagli – foka i kliweru. Jest stosowany głównie na jednostkach rybackich.

JOL

Jol składa się z dwóch masztów, z których jeden jest wyższy od drugiego. Na wyższym maszcie umieszczony jest żagiel foka, a na niższym – żagiel główny. Typ ożaglowania Jol jest stosowany na jednostkach o długości powyżej 10 metrów.

KECZ

Typ ożaglowania Kecz składa się z dwóch masztów, z których oba są takiej samej wysokości. Na każdym z masztów są umieszczone żagle: żagiel główny na maszcie przednim i żagiel foka na maszcie tylnym. Ten typ ożaglowania był stosowany głównie na starych jednostkach z okresu XIX wieku.

SZKUNER

Typ ożaglowania Szkuner składa się z dwóch masztów. Maszt przedni, na którym umieszczony jest żagiel foka, jest niższy niż maszt tylny, czyli główny z żaglami rejowymi. Ten typ ożaglowania także był stosowany w przeszłości, głównie na jednostkach handlowych i wojennych z okresu XVIII i XIX wieku.

Omasztowanie i olinowanie stałe na jachcie

Omasztowanie i olinowanie stałe to ważne elementy jachtu, ponieważ są odpowiedzialne za utrzymanie masztów i ożaglowania w pozycji pionowej. Umożliwiają także kontrolowanie żagli.

Omasztowaniem nazywamy całą konstrukcję masztów, drzewc i rozwierconych olinowań. Natomiast olinowanie stałe to wszystkie linowe elementy utrzymujące konstrukcję masztów w pozycji pionowej.

Omasztowanie składa się z kilku podstawowych elementów:

• Maszt – wysoka, pionowa konstrukcja z drewna, aluminium lub węgla. Maszt służy do mocowania żagli i innych elementów ożaglowania.
• Bom – poziomy element ożaglowania mocowany na dolnej krawędzi żagla głównego. Bom służy do sterowania żaglem.
• Grot – trójkątny żagiel główny mocowany na maszcie.
• Ref – rufowy narożnik żagla głównego. Służy do regulowania powierzchni żagla.
• Fok – żagiel umieszczony na dziobie jachtu.
• Bukszpryt – wysięgnik umieszczony na dziobie jachtu. Umożliwia mocowanie żagli i innych elementów ożaglowania.

Olinowanie stałe na jachcie to system lin i elementów mocujących. Służy do podtrzymywania i stabilizowania masztu oraz rozłożenia sił na żaglach podczas żeglugi. Pozostają one na swoich miejscach podczas rejsu.

Olinowanie jest wykonane z drutów lub linek stalowych o różnej grubości. W przypadku stałego olinowania wyróżnia się:

• Stalowe lub syntetyczne sztagi, które są mocowane na masztach i biegną wzdłuż nich. Zapewniają stabilność masztów.
• Wanty, czyli liny, które biegną po obu stronach masztu. Gwarantują równowagę i stabilność masztów.
• Olinowanie dolne to linowe elementy mocowane do burty jachtu. Zapewniają stabilność masztów i utrzymują je w pozycji pionowej.
• Szoty – liny, którymi załoga reguluje żagle.

Elementy stałe olinowania zwiększają bezpieczeństwo podczas żeglugi. Umożliwiają kontrolowanie żagli w przypadku zmiennych warunków pogodowych i niezależnie od kierunku wiatru.

Przeczytaj na blogu: Węzły żeglarskie. Zobacz przegląd najważniejszych węzłów żeglarskich

Omasztowanie i olinowanie ruchome na jachcie

Omasztowanie ruchome to system żagli i masztów, które mogą być przesuwane wzdłuż poziomej osi na burcie jachtu. Umożliwia załodze jachtu dostosowywanie żagli i masztów do zmieniających się warunków wiatru, a tym samym pozwala na zwiększenie prędkości płynięcia jachtu.

To niezwykle ważne elementy jachtu, ponieważ załoga może dostosować pozycję i bezpiecznie dotrzeć do celu, także podczas niekorzystnej aury.

Omasztowanie ruchome składa się między innymi z:

• Remizki – liny do regulacji naciągu żagli. Za ich pomocą załoga może dostosować naciąg żagla do siły wiatru oraz kierunku żeglugi.
• Refsejzingi – liny do zabezpieczenia żagli przed przewróceniem podczas manewrów na jachcie. Mocuje się je do dolnych rogów żagli i do burty jachtu.
• Linka halsowa – niezbędna do przeprowadzenia manewru, jakim jest hals (kiedy jacht zmienia kierunek żeglugi z jednej strony na drugą). Linka halsowa umożliwia przeprowadzenie rufowego końca żagla z jednej burty na drugą.
• Szkentla – lina umożliwiająca podniesienie lub opuszczenie żagla rejowego. Umożliwia kontrolowanie naciągu żagla.
• Szot – służy do regulacji kąta natarcia żagla. Szoty są mocowane przez załogę jachtu do dolnych rogów żagli i do kołków na pokładzie jachtu.
• Fał – lina służąca załodze jachtu do podnoszenia i opuszczania masztu oraz żagli.
• Segarsy – służą do ustawienia końców żagli w odpowiedniej pozycji. Łączą końce żagli z drzewcem i umożliwiają ich kontrolowanie.
• Marlinki/żmijki – liny służące do mocowania różnego rodzaju elementów wyposażenia jachtu, na przykład żagli, bomu czy olinowania stałego. Umożliwiają załodze jachtu szybkie i łatwe montowanie i demontowanie elementów jachtu.
• Pełzacz/ślizgacz – służą do prowadzenia i łatwego przesuwania lin po masztach i bomach.
• Liklina – wyróżnia się dużą wytrzymałością i elastycznością. Jest to lina stosowana do holowania innych jednostek, cumowania jachtu albo stabilnego mocowania elementów wyposażenia.
• Likszpara – służy do podnoszenia i opuszczania żagli sztywnych. Umożliwia kontrolowanie naciągu żagla oraz regulowanie kąta natarcia.
• 

Osprzęt na jachcie

Mówiąc o osprzęcie na jachcie, mamy na myśli wszystkie elementy, które są na nim montowane, by manewrowanie, kontrolowanie żagli oraz utrzymanie bezpieczeństwa podczas żeglugi było łatwiejsze. Podstawowe elementy osprzętu jachtowego to:

• Stopery do blokowania i utrzymywania napięcia lin.
• Bloki, czyli koła z łożyskami, które służą do przekazywania siły z lin na maszt lub pokład.
• Paski i uprzęże zapewniające bezpieczeństwo załodze jachtu, które umożliwiają zabezpieczenie przed upadkiem z pokładu.
• Knagi – metalowe lub plastikowe elementy służące do mocowania lin na pokładzie jachtu.
• Kipy – krótkie, metalowe lub plastikowe elementy służące do przeciągania lin przez otwory w burcie lub poręcze relingu.
• Kabestany – składają się z ruchomego kółka zębatego obracanego za pomocą uchwytu oraz stałej podstawy, na której jest zamocowane kółko. Kabestany są używane do przeciągania lin żagli, cum i innych elementów, które wymagają dużego napięcia.
• Szekle – metalowe elementy służące do połączenia różnych lin ze sobą lub z innymi elementami jachtu. Są stosowane między innymi do połączenia łańcucha kotwicy z liną kotwiczną.
• Bloczki to metalowe lub plastikowe koła z otworem, które służą do przeciągania lin. Ich zadaniem jest zmniejszenie tarcia podczas przeciągania lin. Umożliwiają łatwiejsze manewrowanie żaglami.
• Kausze – metalowe elementy służące do połączenia lin ze sobą lub z innymi elementami jachtu. Kausze są zazwyczaj stosowane do połączenia lin żagli ze szkotami lub do połączenia lin kotwicznych z kotwicą.
• Kluzy – metalowe lub plastikowe elementy do podwieszenia lin żaglowych na maszcie. Są umieszczone na maszcie w odstępach co kilkadziesiąt centymetrów i pozwalają na kontrolowanie położenia żagli. Podobne zadanie mają półkluzy.
• Lewarki – elementy służące do łatwego podnoszenia i opuszczania żagli.
• Oświetlenie – system oświetleniowy jachtu służący do zapewnienia widoczności w nocy.
• Anteny do odbioru i przesyłania sygnałów radiowych i satelitarnych.
• Elektronika pokładowa, czyli wszelkie systemy nawigacyjne, wyświetlacze, czujniki i inne umożliwiające kontrolowanie stanu jachtu i kierunku żeglugi.