Sztorm Grupa
Nie masz planów na MAJÓWKĘ? Sprawdź rejsy

Żeglowanie. Wszystko co powinieneś wiedzieć w jednym miejscu. Teoria i typy żeglarstwa

sizer
6418442b09e91_jacht.jpg
Sztorm Grupa

20 marca 2023

Pływanie na żaglówce wymaga nie tylko dostępu do sprzętu, ale także szerokiej wiedzy. Każdy rejs bowiem wiąże się z obsługą silnika, steru, żagla, z wychodzeniem i wchodzeniem do portu, z cumowaniem. Żeglowania można się jednak nauczyć, a szkolenie może być przyjemne i zamienić się w przygodę.

Jak zacząć żeglować? Gdzie zrobić patent żeglarski? Gdzie szukać załogi na swój jacht lub gdzie jacht wynająć? O tym wszystkim dowiesz się z naszego artykułu. Być może dzięki nam odkryjesz nową pasję, a może odważysz się wreszcie zorganizować wakacje pod żaglami?

 

Żeglarstwo to hobby i pasja!

Na Mazurach od kwietnia do października zobaczysz postawione żagle malutkich łódeczek i sporych jachtów. Żeglarstwo popularne jest także na Zegrzu, Solinie, Pogorii, na jeziorach Pomorza czy na Morzu Bałtyckim. Co sprawia, że żeglują osoby w każdym wieku?

Przede wszystkim żeglowanie pomaga człowiekowi poznać siebie: swoje mocne i słabe strony, umiejętności, charakter. Umożliwia także poszerzenie kontaktów społecznych o osoby z taką samą pasją. Daje poczucie wolności, niewątpliwą przyjemność z przemieszczenia się od mariny do mariny, pozwala zwiedzać, ale nieco inaczej - od strony wody, z której ląd wygląda zupełnie inaczej, często bardziej malowniczo. I co ważne, jest to sport niezwykle demokratyczny: przygodę z żeglarstwem może rozpocząć dziecko, jego rodzice czy dziadkowie, a zdobycie uprawnień nie jest trudne, jeśli trafi się na doświadczonych instruktorów żeglarstwa.

 

Jakie są typy i rodzaje żeglarstwa?

 W żeglarstwie fantastyczne jest to, że każdy może znaleźć w nim coś dla siebie. Istnieje wiele rodzajów żeglowania, dzięki czemu na wodzie dobrze czuje się osoba spokojna, introwertyczna, potrzebująca chwili dla siebie, jak i taka, która kocha rywalizację i dla której wyjazd na regaty do najlepsza odskocznia od codzienności.

 

Żeglarstwo rekreacyjne

Żeglarstwo rekreacyjne to nic innego jak pływanie od portu do portu albo od brzegu do brzegu. Żeglarz nie musi się spieszyć, czerpie przyjemność z samego faktu pływania, cieszy go wiatr i możliwość zanurzenia się w wodzie czy rozpalenie ogniska. Żeglarz rekreacyjny zwraca uwagę na warunki pogodowe i pod żagle wybiera się wtedy, kiedy dzień ma być ładny, sprzyjający relaksowi. To najlepsza opcja dla osób początkujących, także dla tych podróżujących z dziećmi i osobami niedoświadczonymi.

 

Żeglarstwo turystyczne

Żeglarstwo turystyczne ma wiele wspólnego z żeglarstwem rekreacyjnym. W tym przypadku jacht czy katamaran służy do tego, by zobaczyć jak najwięcej. Wyrusza się z wybranego portu, a następnie płynie do kolejnych. Np. na Mazurach można zacząć przygodę z żaglami w Mikołajkach i popłynąć do Giżycka. Za każdym razem można nocować w innym porcie. Turystycznie można także pływać po morzach i oceanach. Powodzeniem cieszą się zorganizowane wyjazdy na żagle np. na Adriatyk, Morze Śródziemne, po różnych wyspach greckich.

 

Żeglarstwo sportowe - regatowe

Żeglarstwo regatowe to oczywiście wyścigi, których zwieńczeniem może być otrzymanie pucharu, nagrody rzeczowej czy tytułu. Wyścigi organizowane są na jeziorach i na morzach, z okazji zakończenia czy rozpoczęcia sezonu, w ramach konkursów na różnych szczeblach albo zawodów olimpijskich. To bardzo techniczna i wymagająca technika żeglowania na szybkich i lekkich żaglówkach albo żaglowcach. Załoga musi wykonywać perfekcyjnie manewry, niezbędna jest samodyscyplina i wiedza, zwłaszcza gdy wyścigi sportowe są na wysokim poziomie.

 

Żeglarstwo eksploracyjne

Eksploracja to inaczej odkrywanie. Trudno być dzisiaj odkrywcą na miarę Kolumba, ale jeśli nie byłeś nigdy na Wyspach Kanaryjskich, na Sycylii czy nawet na Mazurach, możesz zostać odkrywcą: przemierzać mile morskie, wpływać do zatoczek, podziwiać ukryte plaże czy ruiny starych portów. Z czasem możesz wydłużać swoje rejsy, płynąć dalej i dalej, by poznawać kolejne akweny. W przeciwieństwie do osób, które zawsze wypływają z tego samego portu, eksplorator lub podróże w nieznane.

 

Żeglarstwo morskie

Łatwo się domyśleć, że chodzi o wypłynięcie na szersze wody. Bałtyk, Morze Północne, Śródziemne, Adriatyk - to większe fale, mocniejszy wiatr, słona woda, pływanie z dala od brzegu. Wymaga większych umiejętności żeglarskich, ale także nowicjusz, jeśli jest pod dobrą opieką, będzie bezpieczny i przy okazji sporo nauczy się o tym sporcie.

 

Żeglarstwo oceaniczne

Uprawianie żeglarstwa oceanicznego wymaga niezwykłego hartu ducha. Olbrzymie dystanse, duża siła wiatru, brak lądu w zasięgu wzroku przez długie tygodnie: rejs przez Atlantyk czy Pacyfik to przygoda życia, ale też wysoka próba dla żeglarza. Rejs taki może trwać nawet kilka tygodni.

 

Żeglarstwo samotnicze

To nic innego, jak pływanie w pojedynkę. Nie masz żadnej załogi, tylko swój jacht. Możesz liczyć wyłącznie na siebie, swoje towarzystwo, swoją siłę i wiedzę. Na początek możesz pływać po jeziorach. Samotne pływanie po oceanie to już żeglarstwo ekstremalne i wymaga doskonałego przygotowania teoretycznego i praktycznego. Żeglarzem samotniczym jest m.in. Krzysztof Baranowski, pierwszy Polak, który dwukrotnie opłynął samotnie kulę ziemską.

 

Żeglarstwo rodzinne

Żeglowanie to sport dla każdego, także dla dzieci. Jeśli masz dzieciaki, zabierz je na wakacje nad jezioro, wyczarteruj łódkę i stwórz własną załogę. Każdy na pokładzie ma swoje obowiązki, ale także decyduje, do jakiego portu chce wpłynąć. Można więc spędzić czas aktywnie, pracując nad porozumieniem, można spać na pokładzie w hotelu lub pod namiotem. Można też rozciągnąć hamak na lądzie lub stanąć na środku jeziora na kotwicy. To znakomita opcja na wakacje z całą rodziną.

Trochę teorii. Jak zacząć żeglować?

Nie masz własnej łódki? Nie masz kolegów, z którymi możesz zacząć przygodę pod żaglami? Nic straconego! Możesz po prostu zapisać się na kurs weekendowy lub tygodniowy i zacząć przygodę z żeglowaniem razem z innymi osobami, które chcą spróbować czegoś nowego. Pod okiem doświadczonego sternika - instruktora nauczysz się teorii żeglowania, postawisz pierwsze kroki na pokładzie, dowiesz się jak wiązać węzły czy przewidywać siłę wiatru. Już po kilku rejsach możesz także podejść do egzaminu na patent żeglarza jachtowego.

Kursy żeglarskie na patent - od czego zacząć?

Żeby podejść do egzaminu na patent, nie musisz uczestniczyć w kursie. W przeciwieństwie do prawa jazdy nie ma takiego prawnego wymogu. Jednak gdy chcesz nauczyć się żeglowania szybko i eliminując od razu błędy początkującego, to najlepszy sposób. Kursy np. na Mazurach, Zegrzu czy Pogorii, odbywają się pod okiem instruktorów, którzy przekazują wiedzę przy pomocy przygotowanych wcześniej materiałów i lekcji, ale także w trakcie samego żeglowania.

Zobacz kursy żeglarskie w SztormGrupa

Zobacz kursy żeglarskie dla dzieci oraz obozy i kolonie żeglarskie dla dzieci.

To godziny spędzone na pokładzie uczą pokory, bezpieczeństwa żeglugi, wyrabiają zachowania, dzięki którym znacznie łatwiej zdasz egzamin na patent. Kursy dostępne są w różnych opcjach, np. tygodniowe, ale także weekendowe, dzięki czemu możesz zrobić szkolenie nawet bez konieczności brania urlopu w pracy. Pierwszy patent żeglarza jachtowego wystarczy, by wynająć łódź w firmie czarterowej i nabywać doświadczenia.

Przezczytaj na blogu: Patent żeglarski — czym jest, jak zrobić kurs żeglarza jachtowego?

Kolejne patenty: jachtowy sternik morski czy kapitan jachtowy wymagają aktywnego udziału w rejsach morskich.

 

Jaki jacht na początek? Kupić czy wynająć łódkę?

Nie musisz kupować łódki, jeśli chcesz spróbować żeglowania lub gdy wiesz, że pływać na niej będziesz tylko od czasu do czasu - np. raz do roku w trakcie urlopu. Jacht można wyczarterować w wybranym porcie. Jest to o tyle wygodne, że możesz zaczynać każdy rejs w innym miejscu, bez konieczności przewożenia własnej łódki. Koszty czarterowania są też znacznie niższe niż zakupu, a później utrzymywania jednostki. Ominą Cię także opłaty portowe za dłuższe cumowanie.

Zobacz czartery jachótw

Jeśli jeszcze nie masz patentu i nie wiesz, czy będziesz podchodzić do egzaminu, możesz na polskich jeziorach wyczarterować łódkę, której długość nie przekracza 7,5 m. Gdy już zdobędziesz patent i złapiesz bakcyla, możesz wynająć większą jednostkę.

Czartery żaglówek są możliwe także poza Polską. Jeśli marzy Ci się morski rejs z Zadaru albo po wyspach greckich, polskie firmy oferują usługę wynajmu jachtów żaglowych, katamaranów i motorówek.

Jakie powinno być wyposażenie łódki?

Zanim wypłyniesz w rejs po jeziorze lub morzu, sprawdź, czy masz na pokładzie wszystko, czego wymagają przepisy prawne. Będą to między innymi:

  • Pasy lub kamizelki ratunkowe dla każdej osoby znajdującej się na łodzi.
  • Koło ratunkowe z nietonącą liną o średnicy 8-11mm i długości 30 metrów.
  • Gaśnica proszkowa o wielkości napełniania 2kg w przypadku łodzi o długości powyżej 3,5 metra oraz każdej łodzi z silnikiem. Łodzie o większej mocy mają inne wymagania dotyczące gaśnicy.
  • Odbijacze w liczbie odpowiedniej do rozmiarów łodzi.
  • Apteczka pierwszej pomocy.
  • Mapy morskie i żeglarskie, przydadzą się też publikacje nawigacyjne i przepisy portowe.
  • Oświetlenie.

Oczywiście jest też takie wyposażenie, które możesz dostosować do swoich potrzeb. Np. od Ciebie zależy, ile weźmiesz jedzenia czy napojów na pokład, jak zorganizujesz wypoczynek na wodzie i wyposażysz kajuty służące do spania.

Przeczytaj na blogu:  Co zabrać na żagle? Niezbędny ekwipunek żeglarski

 

Zachowanie na wodzie. Co musi wiedzieć każdy żeglarz?

Założenie kamizelek ratunkowych nie wystarczy, by bezpiecznie żeglować. Każdy żeglarz musi być przygotowany do pływania, by sprawnie dotrzeć do wybranego portu. Właściwego zachowania na wodzie nauczysz się, po prostu praktykując. Możesz na przykład wybrać się w rejs z doświadczonymi przyjaciółmi lub zapisać się na kurs pod okiem skippera.

Kurs względem wiatru

Kurs względem wiatru to kąt zawarty między diametralną (linia symetrii wzdłużnej) jachtu, a kierunkiem wiatru. Wynosi on od 0-180 stopni z każdej burty.

  • Kurs Ostry, czyli Bajdewind, zwykle 45 stopni od źródła wiatru. Kurs ten oznacza, że łódź jest skierowana tak blisko wiatru, jak to możliwe. Żagiel jest naciągnięty maksymalnie.
  • Szeroki Bajdewind, między wiatrem ostrym a półwiatrem. W takim przypadku żagle znajdują się już poza łodzią.
  • Półwiatr, kiedy łódź znajduje się ok. 90 stopni od źródła wiatru. Żagle są w połowie drogi od łodzi.
  • Szeroki Baksztag to zwykle najszybszy punkt żagla, około 135 stopni od źródła wiatru. Żagle są w ¾ poza łodzią.
  • Baksztag - łódź znajduje się prawie 180 stopni od źródła wiatru, a żagle są całkowicie wysunięte. Fok i grot są po przeciwnych stronach łodzi.
  • Fordewind - jacht znajduje się prawie 180 stopni od źródła wiatru, żagle są poluzowane całkowicie.
  • Kąt martwy, mordewind, czyli wiatr wieje od strony dziobu i żeglowanie możliwe jest tylko przy pomocy halsowania.

Przeczytaj na blogu: Bezpieczeństwo na jachcie - o czym warto pamiętać?

 

Prawidłowe ustawienie żagla względem działających sił

Strumień wiatru, napotykając na żagiel, dzieli się na dwie części: nawietrzną i zawietrzną. Nawietrzna to ta, gdzie tworzy się nadciśnienie, a po stronie zawietrznej jest podciśnienie. Pojawienie się podciśnienia i nadciśnienia sprawia, że powstaje siła aerodynamiczna. Jeśli zrozumiesz działanie siły aerodynamicznej, możesz prawidłowo ustawić żagle, czyli tak, by siła ciągu była jak największa, a siła przechylająca jak najmniejsza. Żagiel, który jest ustawiony równolegle do linii wiatru, łopocze i nie wytwarza siły aerodynamicznej, która wprawia jacht w ruch. Zbyt mocno wybrany żagiel przechyla jacht, zamiast go napędzać. Jeśli żagle są na granicy łopotu, pracują najlepiej.

 

Zrównoważenie żaglowe jachtu

Jeśli jacht jest prawidłowo skonstruowany, można ustawić żagle tak, by ze sterem w pozycji "zero" pynął kursem, bez skrętów w jakąkolwiek stronę. To właśnie świadczy o zrównoważeniu żaglowym jachtu. Uzyskuje się go przez ustawienie żagli. Jeśli pomimo wysiłków nie można uzyskać kursu ze sterem w pozycji "zero", jacht jest nawietrzny (ostrzy) lub zawietrzny (opada).

 

Ster i jego obsługa

Jacht z tyłu posiada ster - płetwę, na którą w przypadku poruszania się jachtu, działa siła naporu mas wody. Jest ona skierowana prostopadle do powierzchni płetwy sterowej i ma dwie składowe: siłę skręcającą Fo oraz siłę hamującą Fh (dodatkowy opór).

Siła hamująca jest skierowana przeciwnie do kierunku ruchu, a siła skręcająca skierowana jest prostopadle do osi symetrii jachtu. Jeśli wychylisz płetwę sterową, wywołasz skręt jachtu. Kąt 30-40 stopni jest optymalny do osiągnięcia maksymalnej wartości skrętu. W przypadku, kiedy trzeba skręcić szybko, a przy tym wytracić prędkość, ster wykłada się na burtę.

Czym jest stateczność jachtu?

Stateczność jachtu to zdolność jego powrotu do zachowania równowagi. Jachty, zwłaszcza mieczowo – balastowe, czyli szerokie i z płaskim dnem, utrzymują równowagę dzięki działaniu stateczności kształtu i ciężaru.

Stateczność kształtu - gdy jacht się przechyla, położenie środka ciężkości nie zmienia się, a środek wyporu przesuwa się, ponieważ inna część kadłuba jest zanurzona. Powstaje moment prostujący, który w miarę wzrostu powoduje zdolność powrotu jachtu do pozycji pionowej. Największy moment prostujący jest przy kącie 30-45 stopni . Po jego przekroczeniu moment prostujący maleje, a przy kącie krytycznym (αK) (około 60 -80 stopni) osiąga wartość zerową. Wtedy kończy się stateczność poprzeczna dodatnia, a jedynym sposobem, aby uniknąć wywrotki, jest balastowanie.

 

Stany ruchu jachtu

Rozróżnia się trzy podstawowe stany ruchu jachtu:

  • Pływanie wypornościowe – kiedy jacht płynie wolno, unosi się na powierzchni wody i jest podtrzymywany wyłącznie przez siłę wyporu hydrostatycznego.
  • Niby ślizg – jacht porusza się z dużą prędkością i działa na niego siła wyporu dynamicznego. Unosi się dziób i powstaje przegłębienie rufy, a kadłub lekko zaczyna wynurzać się z wody. W takim przypadku działają siły wyporu hydrostatycznego i dynamicznego.
  • Ślizg – kadłub jest niemal całkowicie wynurzony z wody, podtrzymywany przez siłę dynamiczną wyporu. Taki ruch jest osiągalny w przypadku małych jachtów regatowych o płaskim dnie i szerokim kadłubie.

 

Bezpieczeństwo na jachcie

Na bezpieczeństwo na jachcie wpływ ma stan żaglówki, pogoda, umiejętności załogi. Możemy wskazać sześć zasad, które są niezwykle ważne, gdy wypływasz na jezioro, morze czy ocean:

  • Pływaj zawsze z doświadczonym skipperem. Jeśli to Ty masz doświadczenie, przeszkól załogę.
  • Miej zawsze zapisane w telefonie numery alarmowe.
  • Zawsze sprawdzaj prognozę pogody, nie wypływaj w rejs, gdy widzisz na niebie ciemne chmury.
  • Jeśli pogoda nagle się pogorszyła, nikt nie może zostać pod pokładem. Każdy uczestnik rejsu powinien mieć kamizelkę ratunkową.
  • Szybko wracaj do portu, jeśli złapała Cię burza na wodzie.
  • Bądź niezwykle uważny podczas manewrów w porcie.

Żeglowanie pozwoli Ci poznać siebie

Żeglowanie to sport, który pozwoli Ci odkryć Twoje mocne strony. To sport, który uczy dyscypliny, odpowiedzialności za siebie, załogę oraz za sprzęt. Sama nauka nie trwa długo, jednak wymaga dobrej organizacji, uczestniczenia w zajęciach, zapoznania się z aktualnymi przepisami i zasadami poruszania się po różnych akwenach, a także podejścia do egzaminu, jeśli chcesz uzyskać patent.

Przeczytaj na blogu:  W jaki sposób żeglowanie pomaga człowiekowi poznać siebie?

Umożliwia także podróżowanie oraz wypoczywanie w sposób, który najbardziej Ci odpowiada. Masz ochotę spędzić czas z rodziną lub przyjaciółmi - zaproś ich na pokład. Chcesz pobyć w samotności, na łonie natury, przemyśleć ważne dla Ciebie życiowe sprawy - wyrusz w samotny rejs, choćby na małe jeziorko.